نظری اجمالی به فهرست میراث جهانی یونسکو

این سازمان در زمینه حفاظت از میراث تاریخی، طبیعی و معنوی جهان نیز فعالیت می‌کند و برای همین امر فهرستی را تهیه کرده است. فهرست میراث‌جهانی یونسکو را در تاریخ یک ژوئن سال‌2010 میلادی مورد بررسی قرار دادیم و به نتایج زیر رسیدیم:تا زمان ارائه این گزارش، 890 میراث جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسیده‌اند که در آن میان، 689‌میراث‌فرهنگی، 176‌میراث طبیعی و 25‌میراث مخلوط (فرهنگی- طبیعی) دیده می‌شوند. در ضمن علاوه بر آمار بالا، 32‌میراث در خطر نیز در فهرست یونسکو دیده می‌شود که 16‌مورد مربوط به میراث طبیعی و 16‌مورد مربوط به میراث فرهنگی است.

قابل ذکر است که این آثار در بین 148 کشور عضو کنوانسیون میراث‌جهانی پراکنده‌اند. در مورد ایران باید بگوییم که ایران تاکنون 9 میراث فرهنگی و یک میراث‌فرهنگی درخطر را در فهرست یونسکو به ثبت رسانده است. با احتساب همه میراث جهانی در همه کشورهای عضو، می‌توان چندین نتیجه گرفت: به‌طور متوسط، هر کشور دنیا را می‌توان دارای 6‌میراث جهانی فرض کرد. تقریبا به ازای هر 4‌میراث فرهنگی، یک میراث طبیعی به ثبت رسیده است و این بدان معنی ا

ست که تعداد میراث فرهنگی در دنیا 4 برابر میراث طبیعی است. تقریبا یک کشور از هر 5 کشور دارای میراث در خطر است و تخریب میراث‌طبیعی دقیقا به اندازه میراث‌فرهنگی است.  وقتی به فهرست یونسکو بادقت بیشتری نظر می‌افکنیم متوجه می‌شویم که میراث در‌خطر در کشورهای توسعه‌یافته دیده نمی‌شود و بیشتر متعلق به کشورهای جهان سوم است.

توجه کنید:میراث فرهنگی در خطر متعلق به کشورهای یمن، ونزوئلا، تانزانیا، صربستان، فیلیپین، پرو، پاکستان، شهر اورشلیم که توسط کشور اردن به ثبت رسیده، عراق، ایران، گرجستان، مصر، شیلی و افغانستان است.

میراث طبیعی‌در‌خطر متعلق به کشورهای بلیز، جمهوری آفریقای مرکزی، کلمبیا، کنگو،  اکوادور، اتیوپی، گینه، هند، نیجر و سنگال است.

چند موضوع در این میان قابل توجه است: افغانستان 2 اثر در فهرست یونسکو ثبت کرده که هر دو، میراث فرهنگی در خطر هستند.

کنگو 5 اثر در فهرست یونسکو ثبت کرده که همه میراث طبیعی درخطر هستند. عراق 3 میراث فرهنگی در فهرست یونسکو به ثبت رسانده که 2 مورد از آنها میراث فرهنگی درخطر هستند. جالب این است که پاکستان، افغانستان و عراق کشورهایی در همسایگی ایران هستند که همگی میراث در خطر دارند.

اگر به‌دنبال این سؤال باشیم که کدام کشورها بیشترین میراث جهانی را به ثبت رسانده‌اند به نتیجه زیر می‌رسیم: ایتالیا با 44اثر، اسپانیا با 41 و چین با38 میراث جهانی به‌ترتیب در فهرست اول تا سوم، قرار گرفته‌اند. در رتبه‌های بعدی، آلمان با 34 اثر، فرانسه با 32، مکزیک با 29، انگلیس با 28، هند با 27، روسیه با 23 و آمریکا با 20 اثر ثبت شده، قابل توجه هستند.

با توجه به آمار بالا، می‌توان بیان کرد که به‌طور تقریبی رونق گردشگری در هر کشور و منطقه، با تعداد میراث جهانی ارتباط مستقیم دارد.

با نظری دوباره به فهرست میراث جهانی متوجه می‌شویم که کشورهای آمریکا با 12، استرالیا با 11، کانادا با 9، روسیه با 8 و چین با 7 اثر ثبت‌شده، بیشترین میراث طبیعی را ثبت کرده‌اند. این آمار، موضوع جالبی را برای ما روشن می‌کند: تعداد میراث طبیعی با وسعت کشورها در ارتباط مستقیم است؛ یعنی کشورهای بزرگ‌تر، میراث طبیعی بیشتری را ثبت کرده‌اند. جالب این است که بر‌خلاف میراث‌طبیعی، میراث‌فرهنگی با وسعت کشورها ارتباط ندارد. به‌طور مثال تنها در شهر بارسلونا، 9 میراث جهانی وجود دارد و البته از این لحاظ شهری بی‌رقیب است. کشورهایی که تمدن دیرینه‌ای ندارند، میراث طبیعی بیشتری دارند.

با توجه به میراث طبیعی کشورهایی از قبیل کاستاریکا تنها با 3 میراث طبیعی و صفر میراث‌فرهنگی، کنیا با 2‌ میراث‌طبیعی از 4 میراث‌جهانی، ماداگاسکار با 2‌میراث‌طبیعی از 3 میراث‌جهانی، تانزانیا با 4‌میراث‌طبیعی از 7 میراث جهانی، پاناما با 3 میراث‌طبیعی از 5 میراث جهانی و... می‌توان ادعا کرد که کشورهای آفریقایی و آمریکایی نسبت به کشورهای آسیایی و اروپایی، میراث‌طبیعی بیشتری دارند. 

از طرفی نیوزیلند 3‌میراث جهانی به ثبت رسانده که 2 اثر آن میراث طبیعی و یک میراث مخلوط است. استرالیا تنها 2‌میراث‌فرهنگی، 4‌میراث‌مخلوط و 11‌میراث‌طبیعی دارد؛ یعنی قاره اقیانوسیه هم بیشتر با میراث طبیعی خود را در عرصه جهان به نمایش درآورده است.

با مقایسه‌ای میان ایران و برخی از کشورها می‌توانیم به نتایج زیر برسیم: بلژیک 10‌میراث‌جهانی- هم تعداد با ایران- در فهرست یونسکو ثبت کرده و این در حالی است که وسعت ایران 53 برابر آن است. ایران 21 مرتبه بزرگ‌تر از کشور جمهوری چک است و با این حال این کشور 11‌میراث‌جهانی به ثبت رسانده. همچنین کشور ما حدود 40‌برابر بزرگ‌تر از کشور سوئیس است ولی هر دو 10 میراث جهانی ثبت شده دارند، البته همزمان باید به این نکته توجه کرد که سوئیس میراث درخطر ندارد و 3میراث طبیعی در میان میراث جهانی‌اش دیده می‌شود. 

در واقع ایران از کشورهای دارای فرهنگ دیرینه همچون هند با 27‌میراث‌جهانی و چین با 38‌میراث جهانی و یونان با 17‌میراث‌جهانی، تعداد بسیار کمتری میراث جهانی به ثبت رسانده و از طرفی در برابر کشورهای کوچک اروپایی نیز در وضعیت خوبی قرار ندارد. از نتایج فهرست میراث جهانی یونسکو می‌توان رابطه مستقیم میان تعداد آثار ثبتی جهانی و توسعه‌یافتگی را دریافت.